(LSHN) - Một doanh nghiệp chỉ thực sự an tâm khi thư bảo lãnh ngân hàng được coi là “tấm khiên pháp lý” bảo vệ giao dịch của họ. Nhưng khi chính ngân hàng – chủ thể phát hành cam kết lại chây ì, né tránh nghĩa vụ, thì khái niệm “bảo lãnh” hoàn toàn vô hiệu?
Khi ngân hàng tự “vô hiệu” cam kết
Trong thương mại hiện đại, thư bảo lãnh ngân hàng được ví như “chứng thư của niềm tin” – cam kết chắc chắn rằng nếu bên được bảo lãnh vi phạm nghĩa vụ, ngân hàng sẽ đứng ra thanh toán thay. Đó là một cam kết vô điều kiện, được luật hóa trong Bộ luật Dân sự 2015 và các Thông tư của Ngân hàng Nhà nước. Thế nhưng, tại Việt Nam, nhiều vụ việc gần đây lại cho thấy thực tế trái ngược: ngân hàng phát hành bảo lãnh nhưng không thực hiện nghĩa vụ khi đến hạn. Đáng chú ý nhất là vụ Ngân hàng TMCP Tiên Phong (TPBank) bị Công ty Cổ phần VN Asphalt khởi kiện ra Tòa án nhân dân Khu vực 1 – Thành phố Hà Nội.Theo hồ sơ, ngày 24/11/2022, TPBank – Chi nhánh Hoàn Kiếm phát hành Thư bảo lãnh thanh toán số BG0105784 với giá trị 3,2 tỷ đồng, đảm bảo nghĩa vụ thanh toán của Công ty TNHH Lan Linh trong hợp đồng mua bán nhựa đường đặc nóng với VN Asphalt. Khi Lan Linh vi phạm nghĩa vụ thanh toán, VN Asphalt gửi đầy đủ hồ sơ yêu cầu TPBank thực hiện bảo lãnh đúng thời hạn, được phía ngân hàng xác nhận đã nhận hồ sơ hợp lệ. Tuy nhiên, TPBank im lặng suốt nhiều ngày. Chỉ đến khi thư bảo lãnh hết hiệu lực, ngân hàng mới ra công văn từ chối thanh toán với lý do “số tiền yêu cầu vượt hạn mức bảo lãnh”.
Theo phân tích của đại diện Hãng luật La Défense – đơn vị bảo vệ quyền lợi cho VN Asphalt – lập luận này hoàn toàn trái quy định pháp luật: “Cần phân biệt phạm vi và điều kiện thực hiện bảo lãnh, việc yêu cầu vượt quá phạm vi chắc chắn không phải là căn cứ để từ chối nghĩa vụ. Khi nhận được hồ sơ hợp lệ, ngân hàng phải có trách nhiệm thanh toán, hạn mức chỉ để giới hạn trần nghĩa vụ, tức 3,2 tỷ đồng.”
Không còn là hiện tượng cá biệt với TPBank
Thực tế cho thấy vụ việc của VN Asphalt không đơn lẻ. Nhiều doanh nghiệp khác cũng từng lâm vào tình huống tương tự với TPBank. Tại Hà Nội, Công ty N&T phản ánh việc TPBank chi nhánh Hà Nội trì hoãn hoàn trả hơn 10,5 tỷ đồng tiền bảo lãnh ứng trước, viện dẫn những lý do mang tính hình thức như “lỗi chính tả trong văn bản” hay “người đại diện chưa có mặt tại chi nhánh”.Tại TP.HCM, Tập đoàn Tân Á Đại Thành – Meyland cho biết họ đã yêu cầu TPBank chi nhánh TP.HCM thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh số tiền 11,5 tỷ đồng, nhưng ngân hàng “nhiều lần né tránh, không phản hồi”. Meyland hiện đang tiến hành thủ tục khởi kiện. Các vụ việc nối tiếp nhau cho thấy đây không còn là sai sót nghiệp vụ cá biệt, mà là một biểu hiện đáng lo ngại của sự buông lỏng kỷ luật pháp lý trong hoạt động bảo lãnh ngân hàng. Một ngân hàng có thể từ chối thanh toán bảo lãnh vì lý do tùy tiện hôm nay, thì ngày mai, mọi thư bảo lãnh khác trên thị trường cũng có thể mất giá trị niềm tin.
Khi “uy tín ngân hàng” không còn là bảo đảm pháp lý
Giá trị của thư bảo lãnh nằm ở hai chữ “uy tín”. Doanh nghiệp chấp nhận chi phí, tin tưởng ngân hàng vì tin rằng nghĩa vụ bảo lãnh là chắc chắn và độc lập với hợp đồng gốc. Thế nhưng, hành vi trì hoãn, né tránh, và viện dẫn các lý do phi pháp lý để thoái thác nghĩa vụ đang khiến “uy tín” trở thành khái niệm hình thức. Theo Luật sư Lưu Tiến Dũng, đại diện La Défense, việc một ngân hàng phát hành thư bảo lãnh rồi tự cho mình quyền không thực hiện nghĩa vụ chính là “phản bội niềm tin pháp lý” của thị trường.Thực tế, sự tùy tiện trong việc thực hiện bảo lãnh không chỉ gây thiệt hại tài chính, mà còn xói mòn niềm tin của cộng đồng doanh nghiệp, đe dọa tính ổn định của toàn bộ thị trường tín dụng – thương mại.
.jpg)
Pháp luật quy định rõ, nhưng ý thức tuân thủ lại bị xem nhẹ
Theo Thông tư 11/2022/TT-NHNN (nay là 61/2024/TT-NHNN), ngân hàng phát hành bảo lãnh phải thanh toán trong vòng 05 ngày làm việc kể từ khi nhận đủ hồ sơ hợp lệ. Trong trường hợp chậm thanh toán, ngân hàng phải chịu lãi chậm trả theo Điều 357 và 468 Bộ luật Dân sự 2015, hiện tương đương 10%/năm.Tại vụ VN Asphalt, TPBank đã chậm thanh toán tới 822 ngày, gây thiệt hại đáng kể cho bên nhận bảo lãnh. Nhưng hơn cả thiệt hại vật chất, đó là sự tổn thương về niềm tin – niềm tin vào pháp luật, vào cam kết của các tổ chức tài chính vốn được xem là biểu tượng của sự chuẩn mực và minh bạch.
Xiết chặt trách nhiệm trong phát hành bảo lãnh
Trước hành vi vi phạm này, Hãng luật La Défense đã chính thức nhận ủy quyền từ Công ty Cổ phần VN Asphalt để khởi kiện Ngân hàng TMCP Tiên Phong ra tòa án có thẩm quyền. Theo đại diện La Défense, đây không chỉ là vụ tranh chấp dân sự đơn thuần, mà là vụ việc có ý nghĩa cảnh tỉnh toàn hệ thống về trách nhiệm tuân thủ pháp luật trong hoạt động bảo lãnh ngân hàng.Với kinh nghiệm xử lý nhiều vụ án lớn về tranh chấp bảo lãnh, hợp đồng tín dụng và nghĩa vụ ngân hàng, La Défense xác định mục tiêu của mình là khôi phục tính nghiêm minh của pháp luật trong giao dịch tài chính, qua đó góp phần tạo dựng một môi trường thương mại công bằng, minh bạch và đáng tin cậy.
Cần chế tài đủ mạnh để bảo vệ trật tự thương mại
Luật sư Lưu Tiến Dũng cũng cho rằng, việc ngân hàng chây ì thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh là hành vi xâm phạm nghiêm trọng trật tự thương mại, cần được xử lý không chỉ ở cấp tòa án mà còn ở cấp thanh tra – giám sát ngân hàng. Hệ thống pháp luật Việt Nam đã có đủ cơ sở để buộc ngân hàng chịu trách nhiệm dân sự, hành chính, thậm chí hình sự nếu có dấu hiệu gian dối. Vấn đề còn lại là ý chí thực thi.Nếu các vụ việc như VN Asphalt – TPBank không được xử lý dứt điểm, thì “thư bảo lãnh ngân hàng” sẽ mất chức năng vốn có, và mọi doanh nghiệp tham gia giao dịch sẽ phải đối diện với rủi ro pháp lý không thể dự đoán.
Niềm tin là nền tảng của thương mại
Bảo lãnh ngân hàng là biểu tượng của niềm tin. Nhưng niềm tin đó không thể tồn tại nếu những người cầm bút ký cam kết lại xem nhẹ trách nhiệm của mình. Một khi ngân hàng – nơi được trao quyền tạo lập tín dụng – không giữ chữ tín, thì mọi cơ chế bảo đảm khác cũng chỉ còn là hình thức.Trong bối cảnh ấy, vai trò của công lý trở nên cần thiết hơn bao giờ hết – để nhắc lại rằng trong mọi giao dịch, pháp luật là giới hạn cuối cùng, và không ai được phép vượt qua nó. Vụ kiện của VN Asphalt có thể chỉ là một vụ án dân sự, nhưng ý nghĩa của nó vượt xa một tranh chấp tài chính. Nó là lời nhắc mạnh mẽ với các tổ chức tín dụng, rằng:“Uy tín không nằm trong khẩu hiệu, mà thể hiện ở việc tôn trọng cam kết pháp lý của chính mình.”
_
Luật sư Hà Nội
Hanoi Lawyers
ĐĂNG KÝ TƯ VẤN
Chúng tôi sẽ liên hệ sau ít phút, xin cảm ơn!
XEM THÊM
Đêm Hưng Yên – Khoảng trống tranh tụng và Khát vọng cải cách Tư pháp
(LSHN) - Phiên phúc thẩm hình sự tại Hưng Yên gần đây thu hút sự chú ý không chỉ vì tính chất vụ án, mà còn bởi những vấn đề nổi lên trong hoạt động tố tụng: chứng cứ chưa rõ ràng, lời khai mâu thuẫn và khoảng trống trong tranh tụng. Từ một vụ việc cụ thể, câu chuyện cải cách tư pháp và yêu cầu bảo đảm nguyên tắc tranh tụng được đặt ra cấp thiết hơn bao giờ hết.
Tư pháp kinh tế trong bảo vệ Đổi mới sáng tạo - Tài phán IP cho Việt Nam
(LSHN) - Trong kỷ nguyên kinh tế tri thức, tài sản vô hình đã trở thành nguồn lực chiến lược. Tại Diễn đàn “Thể chế hoá đổi mới sáng tạo – Bảo vệ tài sản vô hình theo tinh thần Nghị quyết 57 và 68” sáng 11/9/2025, Hãng Luật La Défense, qua tham luận của Luật sư Lưu Tiến Dũng, đã nhấn mạnh vai trò của tư pháp kinh tế và cơ chế tài phán sở hữu trí tuệ như nền tảng để bảo vệ sáng tạo và nâng cao sức cạnh tranh quốc gia.
Luật Sư – Chặng đường 80 năm đồng hành cùng Tư pháp Việt Nam
(LSHN) - Từ mùa thu Cách mạng năm 1945 đến kỷ nguyên hội nhập hôm nay, hành trình 80 năm xây dựng và phát triển của ngành Tư pháp Việt Nam là bức tranh sinh động về khát vọng dựng xây một Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
Đấu giá đất tại Phú Thọ: Những dấu hỏi lớn về tính minh bạch và công bằng
(LSHN) - Đấu giá tài sản trong thi hành án được thiết kế nhằm bảo vệ tối đa quyền lợi của chủ sở hữu tài sản và chủ nợ, thông qua cơ chế cạnh tranh công bằng và minh bạch. Nhưng không ít lần, nguyên tắc này đã bị thách thức. Trường hợp của bà Nguyễn Thị Bẩy tại thành phố Việt Trì là một ví dụ tiêu biểu.
